De vergeten jaren vóór de zwangerschap: een stille crisis in vrouwengezondheid
In de gezondheidszorg wordt veel gesproken over preventie, maar zelden over het moment waarop preventie écht impact maakt. Nieuwe data uit de HAPO Follow-Up Study leggen een waarheid bloot die lang onder de radar is gebleven: de basis voor hart- en vaatziekten bij vrouwen wordt vaak al gelegd vóórdat ze zwanger raken. Niet tijdens de zwangerschap, niet pas bij de menopauze, maar in de jaren waarin gezondheid vaak als vanzelfsprekend wordt gezien.
De studie volgde vrouwen meer dan een decennium na hun zwangerschap en onthulde dat vrouwen met overgewicht of obesitas vóór de zwangerschap, een significant hoger risico ontwikkelden op verhoogde bloeddruk, nuchtere glucose en HbA1c. Zelfs als deze vrouwen geen zwangerschapscomplicaties zoals zwangerschapsdiabetes of hoge bloeddruk hadden doorgemaakt, bleef het verhoogde risico bestaan. Dat betekent dat de verstoring in het lichaam er al veel eerder was — vaak onopgemerkt en onbehandeld.
Wat hieruit naar voren komt, is pijnlijk en duidelijk tegelijk. Het probleem begint niet tijdens de zwangerschap, maar in de metabole gezondheid die daaraan voorafgaat. Subtiele verstoringen zoals insulineresistentie, laaggradige ontsteking en disbalans in stofwisselingsprocessen sluimeren jaren zonder dat vrouwen symptomen ervaren of medische begeleiding krijgen. De biochemische signalen zijn aanwezig, maar blijven onzichtbaar totdat het te laat is.
Als we deze kennis negeren, accepteren we een toekomst waarin steeds meer vrouwen in hun veertiger en vijftiger jaren te maken krijgen met chronische ziekten. We accepteren dat kinderen geboren worden uit lichamen die al onder metabole stress staan, met gevolgen die via epigenetische mechanismen worden doorgegeven aan volgende generaties. We accepteren dat preventie pas mag beginnen als schade al is ontstaan.
Dat mogen we nooit normaal vinden.
Het vraagt om een fundamentele verschuiving in denken en handelen. We kunnen gezondheid niet blijven definiëren als de afwezigheid van ziekte. We moeten gezondheid benaderen als een actief proces waarin we al in de jaren vóór een zwangerschap investeren in metabole balans, ontstekingsreductie, en cellulaire vitaliteit.
Dit vereist een nieuwe standaard van zorg. Niet afwachten tot zwangerschapscomplicaties optreden, maar vrouwen begeleiden nog vóórdat ze zwanger worden. Niet enkel adviseren over gezonde voeding, maar diepgaande ondersteuning bieden bij herstel van biochemische processen. Niet alleen focussen op risicofactoren, maar de onderliggende oorzaken aanpakken voordat ze zich vertalen naar ziekte.
Dat is waarom programma’s die metabole gezondheid vóór de zwangerschap versterken zo essentieel zijn. Omdat echte preventie begint voordat er iets mis lijkt te zijn. Omdat gezondheid geen toeval is, maar het resultaat van bewuste keuzes — op het juiste moment, met de juiste kennis, en met de juiste ondersteuning.
De wetenschap wijst ons de weg. Nu is het aan ons om te kiezen. Kiezen we voor afwachten, of voor echt vooruitdenken?
Kiezen we voor symptoombestrijding, of voor het versterken van gezondheid bij de bron?
Kiezen we voor losse adviezen, of voor trajecten die vrouwen werkelijk krachtiger maken — voor zichzelf én voor toekomstige generaties?
De tijd van wachten is voorbij.
Preventie begint vandaag. En het begint daar waar nog te weinig wordt gekeken: in de vergeten jaren vóór de zwangerschap.
Bron: Herrera KM, Lowe WL, et al. Association of Adverse Pregnancy Outcomes With Cardiovascular Risk Factors 10 to 14 Years After Delivery. Journal of the American College of Cardiology. 2025;85(8):857–868.